La investigación sobre historias de vidade la identidad humanista a la subjetividad nómada

  1. Sancho Gil, Juana Mª
  2. Hernández-Hernández, Fernando
Revista:
Márgenes: Revista de Educación de la Universidad de Málaga

ISSN: 2695-2769

Año de publicación: 2020

Título del ejemplar: Narrativas, docencia universitaria e investigación educativa

Volumen: 1

Número: 3

Páginas: 34-45

Tipo: Artículo

DOI: 10.24310/MGNMAR.V1I3.9609 DIALNET GOOGLE SCHOLAR lock_openDialnet editor

Otras publicaciones en: Márgenes: Revista de Educación de la Universidad de Málaga

Resumen

Este artículo aborda, desde la trayectoria investigadora de los autores y en diálogo con las aportaciones posthumanistas, el tema de la subjetividad en la investigación sobre historias de vida. Lo hace a partir de plantear cómo la perspectiva onto-epistemológica humanista guía a buena parte de la investigación cualitativa de los años ochenta y noventa del pasado siglo. Esta orientación humanista, que afecta a cómo se plantea la investigación sobre historias de vida, coloca a la identidad de con quienes se investiga en una trama de dicotomías y binarismos. Esta trama, que resulta favorecedora de verdades y valores universales, se centra en el cogito cartesiano y en el supuesto de sujeto investigador/investigado que sabe de sí. En la segunda parte del artículo planteamos un desplazamiento hacia una subjetividad posthumanista que presta atención a lo que sería una geografía de los ensamblajes. Este enfoque puede contribuir a que la investigación en historias de vida se lleve a cabo desde estrategias de montaje que hagan visible no la trayectoria de un sujeto singular, fijo y predecible, sino de los desplazamientos de un sujeto nómada y atravesado por multiplicidades. Como ello se trata de contribuir a una perspectiva de investigación que reconozca las limitaciones de “un” relato, que teorice la ética de las narraciones y que afronte los límites del “yo” narrativo.

Referencias bibliográficas

  • Biesta, G. (2013). The Beautiful Risk of Education. Boulder, CO: Paradigm Publishers.
  • Bochner, A. & Ellis, C. (2002). Ethnographically speaking: Autoethnography, literature, and aesthetics. Walnut Creek, CA: AltaMira.
  • Braidotti, R. (2011a). Nomadic subjects: Embodiment and sexual deference in contemporary feminist theory (2nd ed.). New York, NY: Columbia University Press.
  • Braidotti, R. (2011b). Nomadic theory: The portable Rosi Braidotti. New York, NY: Columbia University Press.
  • Braidotti, R. (2014). Writing as a nomadic subject. Comparative Critical Studies, 11(2): 163-184
  • Braidotti, R. (2006). Transpositions: On nomadic ethics. Cambridge, UK and Malden, MA: Polity Press.
  • Braidotti, R. (2013/2015). Lo Posthumano. (Traducción Juan Carlos Gentile). Barcelona: Gedisa.
  • Casey, K. (1995-96). The new narrative research in education. Review of research in Education, 21, 211-253.
  • Clandinin, D. J. & Connelly, F. M. (1995). Teachers’ professional knowledge landscapes. New York: Teachers College Press.
  • Connelly, M. & Clandini, J. (2000). Narrative inquiry. San Francisco: Jossey-Bass.
  • Connelly, M. & Clandinin, J. (1990). Stories of experience and narrative inquiry. Educational Researcher, 19 (4), 2-14.
  • Deleuze, G. y Guattari, F. (1972/1973). El Anti-Edipo. Capitalismo y esquizofrenia. (Traducción Francisco Monge). Barcelona: Barral editores.
  • Ehle, M.J. (1989). Self-perception and learning. Education and Society, 7(1), 46-51.
  • Ellingson, L. & Ellis, C. (2008). Autoethnography as Constructionist Project. En J. A. Holstein & J. F. Gubrium (eds.). Handbook of constructionist research (pp. 445-465). New York: The Guildford Press
  • Ellis, C. & Bochner, A. (2000). Autoethnography, personal narrative, and reflexivity: Researcher as Subject. En N. Denzin & Y. Lincoln (Eds.), The handbook of qualitative research (2nd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
  • Ellis, C. (2001). With mother/with Child: A true story. Qualitative Inquiry, 7(5), 598-61
  • Epstein, A. L. (1978). Ethos and Identity. Three Studies in Ethnicity. London: Tavistock Publications.
  • Erikson, E. H. (1968). Identity: Youth and Crisis. New York: Norton
  • Fendler, R. (2015). Navigating the eventful space of learning: Mobilities, nomadism and other tactical maneuvers. Barcelona: Universitat de Barcelona. Depòsit Digital: http://hdl.handle.net/2445/67739
  • Flores, M. A. & Day, Ch. (2006). Contexts which shape and reshape new teachers’ identities: A multi-perspective study. Teaching and Teacher Education, 22, 219–232.
  • Gee, J. P. (2001). Identity as an analytical lens for research in education. Review of Research in Education, 25, 99-125.
  • Gergen, K.J. (1992). El yo saturado. Dilemas de identidad en el mundo contemporáneo. Barcelona: Paidós.
  • Goodson, I. (2003). Professional Knowledge, Professional Lives. Maidenhead, Philadelphia: Open University Press.
  • Goodson, I. (ed.), (2004). Historias de vida del profesorado. Barcelona: Octaedro.
  • Goodson, I. & Hargreaves, A. (1996). Teachers’ Professionals Lives. London: Falmer Press.
  • Grodin, D. & Lindlof, T.R. (1996). Constructing the self in a mediated world. London: Sage.
  • Guzmán Palacios, L.A. (2017). La construcción de la identidad profesional docente. Girona: Dipòsit Digital Universitat de Girona.
  • Haraway, D. (1984/1991). Ciencia, cyborgs y mujeres. La reinvención de la naturaleza. (Traducción Manuel Talens). Madrid: Cátedra.
  • Hernández, F. (Coord.). (2011a). Cap a una escola secundaria inclusiva. Sabers i experiències de joves em sitació d’exclusió. Barcelona: Dipòsit digital de la Universitat de Barcelona. http://hdl.handle.net/2445/15963
  • Hernández, F. (Coord.). (2011b). ¿Qué nos cuentan los jóvenes? Narraciones biográficas sobre las relaciones de los jóvenes con el saber en la escuela secundaria. Barcelona: Universitat de Barcelona. Depósito digital. http://hdl.handle.net/2445/18348
  • Hernández-Hernández, F. (2019). Investigar en educación desde una posición de no saber: dar cuenta de los tránsitos de una investigación en torno a cómo aprende el profesorado de secundaria. Investigación en la Escuela. Revista internacional de investigación e innovación educativa, 99: 1-13. http://dx.doi.org/10.12795/IE.2019.i99.01
  • Hernández, F. y Rifà, M. (coords.) (2011). Investigación autobiográfica y cambio social. Barcelona: Octaedro.
  • Hernández, F., Sancho, J.M. y Rivas, J.I. (coord.) (2011). Historias de vida en educación: Biografías en contexto. Barcelona. Universitat de Barcelona. Depósito digital: http://hdl.handle.net/2445/15323
  • Hernández-Hernández, F. & Sancho-Gil, J.M. (2018). Historias de vida y narrativas sobre la subalternidad: Afrontar el desafío de lo inabordable de la relación con el Otro. Educar, 54(1), 1-15. http://hdl.handle.net/10.5565/rev/educar.913
  • Hernández-Hernández, F. y Revelles Benavente, B. (2019). La perspectiva post-cualitativa en la investigación educativa: genealogía, movimientos, posibilidades y tensiones, Educatio Siglo XXI, 37(2), 21-48. http://doi.org/10.6018/j/387001
  • Hernández, F., Aberasturi, E., Sancho, J. M. y Correa, J. M. (coords.), (2020). ¿Cómo aprenden los docentes? Tránsitos entre cartografías, experiencias, corporeidades y afectos. Barcelona: Octaedro.
  • Hernández-Hernández, F. (en prensa). El posthumanismo como apertura a otros modos de conocer: pensar y plantear una educación y una investigación posthumana. En R. Huerta y A. Alonso Sanz (coords.) Humanidades digitales y pedagogías culturales: Saberes virales para una nueva educación. Barcelona: Ediciones UOC.
  • Holman-Jones, S. (2005) Auto Ethnography: Making the Personal Political. En N.K Denzin & Y.S. Lincoln (Eds.), Handbook of Qualitative Research (pp-763-791), Sage, Thousand Oaks, https://dugi-doc.udg.edu/bitstream/handle/10256/15418/tlagp_20180228.pdf?sequence=1&isAllowed=y
  • Jackson, A. Y. & Mazzei, L. A. (2012). Thinking with Theory in Qualitative Research. London, New York: Routledge.
  • Jackson, A.Y. & Mazzei, L.A. (2008). Experience and "I" in Autoethnography. International Review of Qualitative Research, 1 (3), 299-3. http://dx.doi.org/10.13140/RG.2.1.3282.4800
  • Kohler-Riessman, C. (2008). Narrative methods for the human sciences. Thousand Oaks, CA: Sage.
  • Koro-Ljungberg, M. (2015). Reconceptualizing qualitative research. Methodologies without Methodology. London: Sage.
  • Lather, P. (2013). Methodology-21: what do we do in the afterward? International Journal of Qualitative Studies in Education, 26:6, 634-645. http://dx.doi.org/10.1080/09518398.2013.788753
  • Lather, P. & St. Pierre, E. A. (2013). Introduction: Post-qualitative research. International Journal of Qualitative Studies in Education, 26(6), 629-633. http://dx.doi.org/10.1080/09518398.2013.788752
  • Lopes, A., Hernández, F., Sancho, J.M. y Rivas, J.I. (coord.) (2013). Histórias de Vida em Educação: a Construção do Conhecimento a partir de Histórias de Vida. Barcelona: Universitat de Barcelona. Dipòsit Digital: http://hdl.handle.net/2445/47252
  • Maclure, M. (1993). Arguing for yourself: Identity as an organising principle in teachers’ jobs and lives. British Educational Research Journal, 19(4), 311–322.
  • Revelles-Benavente, B. y Sancho-Gil, J.M. (2020). Re-explorando la “materia”: Implicaciones para la investigación educativa y social. En J.M. Sancho Gil, F. Hernández, L. Montero Mesa, J. Pablos Pons, I. Rivas-Flores, & A. Ocaña Fernández(coords.). Caminos y derivas para otra investigación educativa y social. (pp. 37-50). Barcelona: Octaedro.
  • Rivas, J. I., Hernández, F., Sancho, J. M. y Núñez, C. (coord.) (2012). Historias de vida en educación: Sujeto, Diálogo, Experiencia. Barcelona: Dipòsit Digital UB. http://hdl.handle.net/2445/32345
  • Sancho, J.M. (Coord.) (2011). Con voz propia. Los cambios sociales y profesionales desde la experiencia de los docentes. Barcelona: Octaedro.
  • Sancho, J, M. (Coord.) (2013). Trayectorias docentes e investigadoras en la universidad. 24 historias de vida profesional. Barcelona: Dipòsit digital de la Universitat de Barcelona. http://diposit.ub.edu/dspace/handle/2445/44965
  • Sancho, J. M., Correa, J. M., Giró, X. y Fraga, L. (Coord.) (2014). Aprender a ser docente en un mundo en cambio. Simposio internacional. Barcelona: Dipòsit Digital de la Universitat de Barcelona. http://hdl.handle.net/2445/50680
  • Sancho, J.M. y Hernández-Hernández, F. (2014). Maestros al vaivén. Aprender la profesión docente en el mundo actual. Barcelona: Octaedro.Sancho, J.M., Hernández-Hernández, F., Herraiz, F., Padilla Petry, P., Fendler, R., Arrazola, A., Giró, G. y Valenzuela. R. (2012). Memòria del projecte: Trajectòries d’èxit de joves immigrants a l’ensenyament superior i al món profesional. Barcelona: Universitat de Barcelona. Depósito digital. http://hdl.handle.net/2445/32672
  • Sancho-Gil, J.M. y Correa-Gorospe, J.M. (2019). Intra-acciones en el aprender de docentes de infantil, primaria y secundaria Educatio Siglo XXI, 37, 115-140. http://doi.org/10.6018/educatio.387041
  • Sfard, A. & Prusak, A. (2005). Telling Identities: In Search of an Analytic Tool for Investigating Learning as a Culturally Shaped Activity. Educational Researcher, 34(4), 14-22.
  • Shanahan, M-C. (2009) Identity in science learning: exploring the attention given to agency and structure in studies of identity, Studies in Science Education, 45(1), 43-64, http://doi.org/10.1080/03057260802681847
  • Smithers, L.E. & Eaton, P. W. (2017): Nomadic Subjectivity: Movement in Contemporary Student Development Theory.
  • Snaza, N., Appelbaum, P., Bayne, S., Carlson, D., Morris, M., Rotas, N., Sandlin, J., Wallin, J. & Weaver, J. (2014). Toward a Posthumanist Education, Journal of Curriculum Theorizing, 30 (2), 39-55.
  • Sparkes, A.C. (2007). Embodiment, academics, and the audit culture: A story seeking consideration. Qualitative Research, 7(4), 521-550
  • Springgay, S. (2015). Approximate-Rigorous-Abstractions”: Propositions of Activation for Posthumanist Research. In N. Snaza & J. Weaver, (Editors). Posthumanism and Educational Research. (pp.76-88). New York, NY: Routledge.
  • St. Pierre, E. (2011). Post Qualitative Research: The Critique and the Coming After. En N. K. Denzin & Y. S. Lincoln (eds.) The Sage Handbook of Qualitative Research (4a ed. Revisada), (pp. 611-625). Thousand Oaks: SAGE Publications Inc.